یکی از مسائل بزرگ برای حضور موثرتر زنان در بازار کار موضوع بارداری و زایمان است. کشورهای مختلف سعی کرده‌اند تا با روش‌های مختلفی شرایط کار را با واقعیت زیست‌شناختی بارداری، زایمان و مادری تطبیق بدهند اما نه‌تنها هنوز راه حل یکپارچه‌ای پیدا نشده بلکه همین راه حل‌های نصفه و نیمه هم به راحتی اجرا نمی‌شود. یکی از این راه حل‌ها موضوع مرخصی زایمان یا Maternity leave است.
نویسنده: عباس سیدین
هر راه‌حلی جواب نمی‌دهد
در شرایطی که مرخصی زایمان مناسب برای زنان وجود نداشته باشد، که در خیلی از کشورها وجود ندارد، زنان خیلی بیشتر احتمال دارد که با باردار شدن یا پس از زایمان شغلشان را رها کنند، یا به جای برگشتن به کار قبلی مشغول کار پاره‌وقت شوند. هردو اینها تاثیر بزرگی هم در حضور زنان در بازار کار دارد و هم بر درآمد زنان.
در کشورهایی از اتحادیه‌ی اروپا که بالاترین میزان حمایت از والدین را دارند، نرخ اشتغال زنان هم بالاتر است. تحقیقات مختلف نشان داده که مرخصی زایمان باعث می‌شود که حضور زنان در بازار کار بیشتر شود. این تاثیر فقط هم بر تعداد زنان نیست بلکه میزان ساعتی که کار می‌کنند و میزان درآمد آنها هم بیشتر می‌شود. این تاثیر مثبت مخصوصاً برای زنان کم‌درآمد بیشتر است؛ یعنی درست برای کسانی که بیشتر به آن کار و درآمد نیاز دارند. اما هر مرخصی زایمانی با هر شرایطی مفید و موثر نیست.
در جستجوی راه حل بهینه
خانم کارولین پرز در کتاب زنان نامرئی نشان می‌دهد که طول مدت مرخصی زایمان و مقدار پولی که به مادر داده می‌شود باعث می‌شود که این مرخصی بتواند موثر باشد یا نه. اگر پول کافی برای دوره‌ی مرخصیش به زن داده نشود او مجبور می‌شود به کاره پاره وقت بپردازد. یا کلاً قید کار کردن را بزند. مثلاً در شرکت گوگل متوجه شدند که نرخ ترک کردن شرکت در بین زنان دو برابر مردان است. آمدند و مرخصی زایمان را از ۳ ماه مرخصی با حقوق کمتر به ۶ ماه مرخصی با حقوق کامل تبدیل کردند. درنتیجه نرخ ترک کار نصف شد.
خلاصه کتاب زنان نامرئی را در اپیزود ۵۸ پادکست بی‌پلاس بشنوید.
در بعضی کشورها مرخصی زایمان را برای مردان هم درنظر گرفته‌اند تا هم فشار کاری و هم فشار اقتصادی آن را تعدیل کنند. یعنی با یک تیر چند نشان بزنند: از یک طرف مرد می‌تواند در ماه‌های اول بیشتر در کنار خانواده‌اش باشد و در مراقبت از بچه و همینطور همسرش نقش فعال‌تری داشته باشد، و از طرف دیگر به جای اینکه یک شرکت (مثلاً کارفرمای زن) بخواهد مرخصی با حقوق کامل بدهد، دو شرکت (هر دو کارفرمای زن و مرد) دو تا مرخصی با حقوق کمتر بدهند. در کتاب زنان نامرئی انواع این راه‌حل‌ها را می‌بینیم و درباره‌ی مزایا و معایبشان می‌خوانیم.
در کشورهای مختلف زمان مرخصی زایمان از چند هفته تا چند ماه، و میزان حقوق این مدت از صفر تا حقوق کامل متفاوت است یا مثلاً در آمریکا شرایط و ضوابط استفاده از مرخصی زایمان به‌شکلی است که عملاً حتی مرخصی بدون حقوق هم فقط برای ۶۰ درصد از کارکنان زن وجود دارد. یعنی آن ۴۰ درصد از زنان به صورت مستقیم با خطر از دست دادن شغل مواجهند. تازه این برای زنانی است که از نظر اقتصادی «می‌توانند» از این مرخصی بدون حقوق استفاده کنند. آنها که وضع مالی خوبی ندارند همین را هم نمی‌توانند استفاده کنند.
چرا باید مساله را حل کنیم
در کتاب زنان نامرئی درباره‌ی مدل‌ها و مسیرهایی می‌خوانیم که کشورها برای تامین مرخصی زایمان با حقوق مکفی برای زنان رفته‌اند و می‌بینیم هرکدام چه مزایا و معایبی دارد. اما یکی از انتقادهای اولیه و قدیمی به مرخصی زایمان این است که به صرفه یا اقتصادی نیست. گاهی می‌گویند پول این مرخصی را باید از کجا بدهیم؟ وقتی کسی کار نمی‌کند چرا باید به او پول بدهیم؟ آیا این سوال موجهی است؟ چه جوابی می‌توان به آن داد؟
این سوال از یک نظر موجه است: هر خدمات و امکاناتی که به آدم‌ها می‌دهیم هزینه‌ای دارد که باید تامین شود. پس برای مرخصی زایمان هم باید فکر موثری کرد. اما از جهت دیگر سوال از لزوم مرخصی زایمان موجه نیست.
مرخصی زایمان موضوعی است که به نیمی از جامعه مربوط است، نه فقط یک اقلیت کوچک و متفاوت. هدف این است که در جامعه افراد مختلف فارغ از امکانات و تفاوت بتوانند به فرصت‌های برابر دسترسی داشته باشند. اما این شرایط کار باعث می‌شود نیمی از جامعه صرفاً به دلیل واقعیت‌های زیست‌شناختی -که تازه در آن تنها هم نیستند، چون بالاخره هر بچه پدری هم دارد- امکان کار، حضور در اجتماع و کسب درآمد را از دست بدهد.
گاهی به نظر می‌رسد به جای فکر کردن به این سوال باید یادمان باشد که خیلی از چیزهای دیگر هم با همین سوالها روبرو بوده‌اند؛ چیزهایی که امروز جزو بدیهیات شرایط کار محسوب می‌شوند مثل خدمات درمانی، بازنشستگی، شرایط سلامتی در محیط کار، استانداردهای ایمنی یا حتی روز تعطیل کاری.
اگر جامعه‌ی بشری توانسته راه‌حل‌های مختلفی را برای این مساله‌ها امتحان کند و به یک توافقی درباره‌ی راه حل‌های بهتر برسد، باید بتواند راه حل مناسب و موثر مساله‌ی مرخصی زایمان را هم پیدا کند. شاید اینکه فکر کردن به موضوع مرخصی زایمان سخت است، یا اینکه فکر می‌کنیم غیراقتصادی است، فقط یک مانع ذهنی است. شاید در ته ذهن هنوز فکر می‌کنیم که این مساله‌ی «ما» نیست. اما «ما» همه در این مساله شریکیم؛ زن و مرد. و باید دنبال راه حل باشیم.
کلیشه‌هایی که در مسائل مختلف درباره‌ی زن‌ها وجود داره فقط باعث شناخت نادرست از اون‌ها نمی‌شه، گاهی سلامت جسم و بیشتر بخوانید
ما از الگوریتم‌ها و تکنولوژی هوش مصنوعی استفاده می‌کنیم تا هم کارها را سریعتر و راحت‌تر انجام بدهیم و هم بیشتر بخوانید
درد قفسه‌ی سینه، ضربان قلب بالا و بعضی دردهای دیگه‌ای که زنان تحمل می‌کنند از طرف خیلی از پزشکان و بیشتر بخوانید
بسیار عالی