حتما شنیدین که می‌گن افزایش قیمت سکه و ارز حبابه، با معرفی بیت‌کوین هم گروهی گفتند که رشد قیمتش یک حباب است. اما این حباب چیه؟ اولین حباب اقتصادی چی بوده؟
نویسنده: عباس سیدین
بیت‌کوین حبابی که نمی‌ترکد!
در اپیزود ۴۴ پادکست فارسی بی‌پلاس خلاصه کتاب اقتصاد روایی را از رابرت شیلر تعریف کردیم. در آن کتاب آقای رابرت شیلر اشاره می‌کند که بعضی‌ها از اول گفتند که رشد قیمت بیت‌کوین یک حباب است و هنوز هم هستند کسانی که این را می‌گویند. جناب شیلر اقتصاددان با اشاره به این موضوع می‌خواهد به نقش روایت‌ها در تحولات اقتصادی اشاره کند؛ یعنی اینکه عواملی روانی و نه لزوماً مستقیماً اقتصادی بر روند تغییرات اقتصادی اثر می‌گذارند.
خلاصه کتاب اقتصاد روایی را در اپیزود ۴۴ پادکست فارسی بی‌پلاس بشنوید
جنون گل لاله
موضوع حباب اقتصادی چیز تازه و ناشناخته‌ای نیست اما همچنان محل بحث و جدل‌های زیادی است. حباب اقتصادی وقتی شکل می‌گیرد که به دلیلی، قیمت یک کالا به صورت غیرعادی بالاتر می‌رود و این روند رشد قیمت در یک خرچه‌ی بازخورد مثبت مدام بیشتر می‌شود تا زمانی که یک عامل دیگر اصطلاحاً باعث ترکیدن حباب شود و قیمت به حالت عادی برگردد.
یکی از اولین حباب‌های اقتصادی که در تاریخ ثبت شده در سال ۱۶۳۷ در هلند اتفاق افتاد؛ چیزی که آن را امروز به اسم «حباب گل لاله» یا «جنون گل لاله» می‌شناسیم.
در این زمان کشور هلند یکی از پیشروترین و پیچیده‌ترین نظام‌های اقتصادی را داشت. مثلاً تشکیل اولین بازار بورس را در همین دوران اوج رونق اقتصادی در هلند می‌دانند. خیلی از ابداعات اقتصادی و انواع قراردادها در هلند آن زمان اتفاق افتاد که امروز در تمام اقتصادهای جهان به شکلی استفاده می‌شود؛ مثلاً انواع قراردادهای استاندارد «فروش آتی» یا Future market.
در ۱۶۳۷ قیمت گل‌های لاله شروع کرد به اوج گرفتن و به شکل سرسام‌آوری بالا و بالاتر رفت، آن‌قدر که قیمت یک گل لاله گاهی با قیمت یک خانه برابری می‌کرد؛ تا اینکه در فوریه‌ی ۱۶۳۷ حباب گل لاله ترکید، و قیمت‌ها به شدت سقوط کرد و به همراهش عده‌ی زیادی ثروتشان را از دست دادند و گروهی هم ثروتمند شدند.
گل لاله چطور به هلند رسید؟
گل لاله اواسط قرن شانزدهم به اروپا وارد شد و بعد که هلندی‌ها دیدند می‌توانند آن را پرورش دهند بازار بزرگی برای انواع مختلفی از لاله ایجاد شد. لاله‌ها انواع
مختلفی داشتند و رنگ‌ها و طرح‌های مختلف. بعضی انواع آن که گلبرگ‌های طرح‌دار داشتند خیلی محبوب‌تر بودند؛ مثلاً گل لاله با گلبرگ‌های قرمز که خطوط سفیدی روی آن کشیده شده. (امروز می‌دانیم که این خطوط سفید یا رنگی روی گلبرگ‌ها کار یک ویروس است و از نظر زیست‌شناسی یک آسیب برای گل محسوب می‌شود، اما نتیجه‌ی کار این ویروس برای خریداران مهم بود.) هر طرح و هر زیرشاخه از لاله اسم و مشخصات و قیمت و بازار خودش را داشت.
یکی از چیزهایی که باعث اوج گرفتن بازار گل لاله شد و کلی ابداعات اقتصادی به همراهش آورد نحوه‌ی رشد و پرورش لاله بود. گیاه لاله کمی بیشتر از یک هفته در سال گل می‌داد، اما پیاز آن دوباره می‌توانست رشد پیدا کند و گل بدهد. از طرف دیگر رشد پیاز لاله چند سال وقت می‌برد. اینها یعنی یک گل کوتاه مدت که البته ریشه و پیاز آن با دوام است و تازه و رشد پیازش هم کلی زمان می‌برد. همین محدودیت‌ها باعث شد تا برای گل لاله بازار فروش آتی (Future Market) ایجاد شود، یعنی افراد گل‌ها را به نوعی پیش‌خرید کنند و این پیش خرید هم مقدمه‌ای شد برای شکل‌گیری یک بازار اوراق بهادار.
مورخان می‌نویسند که در این بازار و در اوج قیمت لاله، این اوراق گاهی در یک روز ده بار معامله می‌شدند. بدون اینکه اصلاً هنوز گل لاله‌ی مربوط به آن اوراق وجود خارجی داشته باشد.
وقتی حباب اقتصادی می‌ترکد
در فوریه‌ی ۱۶۳۷ ناگهان دیگر خریداری برای اوراق لاله‌ها پیدا نشد. عده‌ای آن را به شیوع طاعون خیارکی در حوالی شهر هارلم هلند نسبت می‌دهند. اما دلیلش خیلی مهم نیست، حباب بالاخره به دلیلی می‌ترکد و اتفاقی که می‌افتد این است که یک انتقال ثروت بزرگ اتفاق می‌افتد. گروهی همه‌ی سرمایه‌گذاریشان را در بازار از دست می‌دهند و گروه دیگر آن ثروت را تصاحب می‌کنند.
حباب‌ها ظاهراً در اغلب اوقات قابل پیش‌بینی نیستند اما در بیشتر توضیح‌ها برای علل پدیده‌ی حباب اقتصادی دلایل روانی و اجتماعی برجسته می‌شود. درباره‌ی بیت‌کوین هم هنوز بحث بر سر حباب بودن یا نبودن آن داغ است. اما فعلاً که با هر کاهش قیمت اندک، ارزشش دوباره رشد می‌کند. این هم یکی از ویژگی‌های دیگر حباب‌ها است، که تا وقتی حباب نترکد، کسی نمی‌تواند بگوید این افزایش قیمت یک حباب بوده.
مورخان مدرن بعضی از جنبه‌های ماجرای حباب گل لاله را زیر سوال برده‌اند، اما چیزی که آقای شیلر نویسنده‌ی کتاب اقتصاد روایی می‌گوید این است که یک عامل غیر اقتصادی یعنی یک هیجان روانی یا یک روایت می‌تواند مستقیماً بر روند تحولات اقتصادی اثر بگذارد، مثلاً حباب ایجاد کند، و همیشه هم اینطور نیست که عوامل اقتصادی باعث ایجاد یک روایت در جامعه شوند. گاهی روند درست برعکس این است.
- تصویر اصلی یادداشت را از ویکی مدیا برداشته‌ام.
خلاصه کتاب چرا ملتها شکست می‌خورند چرا بعضی از کشورها پیشرفته‌تر از کشورهای دیگه هستن؟ قضیه به آب و هوا بیشتر بخوانید
خلاصه کتاب چنگیزخان و ساخت دنیای مدرن داستان چنگیزخان و امپراطوری قدرتمندی که بنیان گذاشت شایسته‌ی این است که یک بیشتر بخوانید
خلاصه کتاب نقطه عطف کتاب نقطه عطف از فراگیرشدن پدیده‌ها و ایده‌های اجتماعی صحبت می‌کنه. چی می‌شه که یک موزیک بیشتر بخوانید
مکانیزم بیت کوین پیچیده تر از گل لاله هست. به نظر میاد همین پیچیدگی باعث می شه که مردم نتونند خیلی راحت تحلیلش کنند و حالت قمار پیدا کنه سرمایه گذاریش. درسته که عده ای از خریداران خرد هم سود می کنند اما اون چیزی که واضحه اینه که عمده سود مال سرمایه داران کلان و ضررها مال سرمایه گذاران خرده.
اگر اشتباه نکنم توی فیلم وال استریت ۲ این داستان رو شنیده بودم.اما الان برام مفهوم بهتری داشت.به نظرم که به عنوان یک غیر متخصص میگم،اگر بیت کوین رو هم کنار بذاریم ، تمام ثروتی که در دنیا وجود داره یک بخشی از اون به همین عکس العمل مردم برمی‌گرده.
قسمت مهم ماجرا اینه که اون‌هایی که این اخبار رو می‌سازند بیشترین استفاده رو می‌برند.
به صدها گیاه دارویی که در دوران کرونا فروش اون‌ها چند برابر شد و یکدفعه افت کرد فکر کنیم. این خودش یک مثال کوچیک از روابط پیچیده‌ی اجتماعی و تاثیر اون در اقتصاده.