عربستان کشوری تاثیرگذاری در منطقه و در جهان اسلامه با حکومتی پادشاهی و موروثی. برای شناخت بهتر عربستان فعلی، باید یکصد و ده سال در تاریخ به عقب برگردیم و شکل‌گیری این کشور رو در شبه جزیره بررسی کنیم.
نویسنده: تیم لاگین
اوایل قرن بیستم شبه جزیره عربستان بیابان متروکی بود و تحت حکومت امپراتوری عثمانی. حجاز متروک‌ترین و کم جاذبه‌ترین استان شبه جزیره بود. محصول عمده این بیابان خرما بود و علاوه بر اون درآمد اصلی حجاز از هفتاد هزار زائری که سالانه به سمت مکه و مدینه می‌رفتند تامین می‌شد. البته در پوشش حج تجارت‌های دیگری مثل تجارت برده نیز در جریان بود.
از نزدیک‌ترین بندر شبه جزیره تا مکه دو روز راه بود و عبور از این مسیر فقط با کاروان شتر ممکن بود. همین موضوع باعث شده بود امنیت کاروان‌ها در خطر باشه و همیشه در معرض حمله راهزنان باشن. برای همین یکی از وظایف همیشگی امیران مکه این بود تا با مذاکره با راهزنان، قانعشون کنن که حفظ امنیت جان زائر درآمد بیشتری براشون داره تا اینکه بخوان راهزنی کنن از زائرا. امیر مکه به یه گروهی از راهزن‌ها مستمری ماهانه می‌داد تا امنیت جان زائرهارو در مقابل بقیه راهزن‌ها تامین کنن.
حجاز و نجد قلمرو خاندان هاشمی و آل سعود
دو تا از استان‌های شبه جزیره نجد و حجاز بودن که چسبیده بودن به هم. سال ۱۹۱۱ حسین از خاندان هاشمی امیر حجاز و شریف مکه بود و عبدالعزیز ابن سعود امیر نجد. هر دو امیر هم از عثمانی مستمری می‌گرفتن و هم از بریتانیا. به صورت ماهانه. از عثمانی می‌گرفتن چون جزو قلمروش بودن و شبیه باجی بود که عثمانی می‌داد تا شورش نکنن. از بریتانیا هم می‌گرفتن چون مصر در همسایگی شبه‌جزیره، تحت حاکمیت بریتانیا بود. بریتانیا برای نفوذ به عثمانی سعی می‌کرد رضایت امیران همسایه رو جلب کنه. یکی از این روش‌های جلب رضایت هم پرداخت مستمری ماهانه بود.
حجاز و نجد اما از گذشته‌های دور اختلافات عمیق و درگیری داشتند. این درگیری‌ها در مناطق مرزی بین حجاز و نجد یعنی خرما و ترابه بیشتر بود. ریشه درگیری‌ها هم اختلافات مذهبی بود. نجد وهابی بودن و حجاز سنی‌نشین. اهالی دو منطقه خرما و ترابه به وهابی‌ها نزدیک شدند و برای همین ابن سعود امیر نجد می‌خواست این دو تا منطقه رو به نجد اضافه کنه.
شبه جزیره چرا مهم بود؟
در بحبوحه جنگ جهانی، اولویت بریتانیا اروپا بود و نمی‌خواست در آسیا هم درگیر موضوعات تازه‌ای بشه. حکومت بریتانیا گمان می‌کرد تسلط بر مصر و هند کافیه و امکان و هزینه اداره‌ی قلمرو بیشتر رو نداره. اما نماینده‌های بریتانیا در مصر و هند، سرزمین‌های خاورمیانه رو می‌خواستند. اون زمان خبری از نفت و اهمیتش نبود اما هند برای کشت و زرع و تامین غذا شبه جزیره رو می‌خواست، و مصر برای جلوگیری از نفوذ روسیه. هر کدوم از مستعمرات بریتانیا شبیه‌جزیره رو برای هدف متفاوتی می‌خواستن و فکر می‌کردن امتیازی در تصاحبش هست که نمیشه ازش غافل شد. اون زمان تمام سرزمین‌های عراق، اردن، یمن، عمان و عربستان یک تکه بود و به عنوان سرزمین‌های واحدی شناخته می‌شد که بهش می‌گیم شبه جزیره.
اگر داستان عربستان سعودی براتون جالبه اپیزود خلاصه کتاب عربستان از درون رو بشنوید
اشتباه در ترجمه باعث قیام شریف حسین شد
پیش بینی نتیجه جنگ اول برای شریف حسین امیر حجاز ساده نبود. برای همین سعی می‌کرد همزمان با بریتانیا و عثمانی مکاتبه کنه و رابطه رو با هر دو طرف دوستانه نگهداره. در حین این مذاکرات و مکاتبات بریتانیا به دلیل یک “اشتباه در ترجمه” به حسین قول خلافت به اعراب رو داد. این اشتباه چی بود؟ منظور بریتانیا از خلافت رهبری معنوی بود و چیزی مثل پاپ اما چیزی که حسین متوجه شد حکومت بر اعراب و جهان عرب بود. حسین با دلگرمی حمایت بریتانیا از مکه علیه عثمانی اعلام قیام کرد و از امیران عرب خواست که بهش ملحق بشن. اما اوضاع اون جور که فکر می‌کرد پیش نرفت. کسی به حسین ملحق نشد و هر امیری جداگانه ادعای فرمان‌روایی کرد.
عثمانی اما واکنش تندی نشان داد و لشگری برای سرکوب قیام فرستاد. حسین از بریتانیا کمک خواست و بریتانیا هم برای حمایت از قیام کشتی فرستاد و نیروهای نظامی در بندر جده پهلو گرفتند. در کمال تعجب حسین اجازه ورود این نیروها به مکه رو نداد. از نگاه حسین سربازای بریتانیایی مسیحی بودند و مکه سرزمین مقدس مسلمانان. نمی‌شد مسیحی‌ها وارد مکه بشن.
ابن سعود امیر نجد هم از این فرصت استفاده کرد و مجدد به حجاز حمله کرد. بعد از یک سال جنگ، شریف حسین شکست رو پذیرفت و تبعید شد. همزمان با تسلط ابن سعود بر حجاز جنگ جهانی اول تمام شد. بعد از جنگ و طبق موافقت نامه سایکس – پیکو سرزمین‌های شمال شبه‌جزیره تقسیم شدن. در این تقسیم‌بندی جدید عراق به فیصل پسر حسین رسید. اردن هم به پسر دیگر حسین یعنی عبدالله رسید و اردن هاشمی شکل گرفت. بخش‌های دیگه شبه‌جزیره هم تحت سلطه ابن سعود باقی ماند و عربستان سعودی شکل گرفت.
برای نوشتن این مطلب از کتاب صلحی که همه صلح‌ها را بر باد داد استفاده کردیم. خلاصه این کتاب را در اپیزود ۱۰ پادکست فارسی بی‌پلاس بشنوید.
- تصویر اصلی یادداشت را از Usefulchart برداشتیم.
داعش در پیش‌روی‌هایش در سوریه و عراق از پایان قرارداد سایکس پیکو حرف می‌زد و ابوبکر بغدادی می‌خواست آخرین میخ بیشتر بخوانید
در خلاصه کتاب صلحی که همه صلح‌ها را بر باد داد، که در اپیزود ۱۰ پادکست بی‌پلاس تعریف کردیم، به بیشتر بخوانید
کتاب عربستان از درون نوشته رابرت لیسی که خلاصه‌ش رو در اپیزود 63 پادکست بی‌پلاس می‌شنویم، کتاب خواندنی و جالبیه. بیشتر بخوانید
با سلام من نمدونم مطالب این مقاله از کجاست ولی کاملا غلطه بریتانیا برای شکست عثمانی و تسلط بر ابراه های مهم مثل تنگه جبل الطارق، اعراب رو بر علیه ترکان عثمانی که ادعای خلافت و جانشینی پیامبر داشتن با این قول که خلافت جامع مسلمین که هم شامل حکومت رانی مادی و معنوی بود رو به اونا میده شوراند و فریب داد ولی بعد شورش اعراب و فروپاشی عثمانی خودش کشور های عربی رو اشغال کرد و به اعراب ساده لو خیانت کرد همونکاری که همیشه میکنه
قبولت داريم علي رضا جون.
سلام
کتاب صوتی این کتاب عربستان در بازار هست؟
بله براي خريد مي تونيد به سايت ما مراجعه كنيد.
https://www.amazon.com/
دقیقا درست گفتید ، کار ِ همیشگی انگلستان.
اختلاف بنداز و حکومت کن!
چقدر قشنگ سفید شویی کرد توی مقاله بریتانیارو🤮
اشتباه ترجمه!
با این ترفند یه کشور بزرگ رو تقسیم به سه کرد و در ادامه باز هم کوچکتر و کوچکتر شدند….
همون نقشه ای که برای ایران بزرگ هم انجام شد (البته هنوزم هدفش هست و براش تلاش میکنه)
که خداروشکر انقلاب شد وگرنه پهلوی الان چندین تکه دیگه هم از ایران جداکرده بود الان برای مسافرت رفتن از جنوب به شمال باید ویزا میگرفتیم😱
منظورم این بود علیرضا در نظرش خیلی درست گفت.