جرمی ریفکین در کتاب هزینه نهایی صفر که خلاصه‌اش را در اپیزود ۵۳ بی‌پلاس شنیدیم به مفهوم پروسیومرها و نقش رو به گسترش آنها در اقتصاد اشاره می‌کند. اما پروسیومر به چه معنی است و پروسیومرها چه کسانی هستند؟
نویسنده: بشیر جاویدنیا
پروسیومر یعنی چی؟
اصطلاح Procumer از ترکیب دو لغت انگلیسی Producer به معنای تولیدکننده و Consumer به معنای مصرف‌کننده ایجاد شده و به معنای فردی است که چیزی را هم تولید می‌کند و هم مصرف. این اصطلاح را اولین بار آلوین تافلر نویسنده و آینده‌پژوه آمریکایی و نویسنده کتاب مشهور «موج سوم» در دهه ۸۰ میلادی به کار برد. تافلر معتقد بود مفهوم مصرف‌کننده مربوط به دوران صنعتی تمدن بشر یعنی Industrial Age (موج دوم) است و با عبور از این مرحله و ورود به دوران پساصنعتی یعنی Post-Industrial Age (موج سوم) هر فرد می‌تواند در تولید بسیاری از چیزهایی که مصرف می‌کند نقش داشته باشد. تافلر پیش‌بینی می‌کرد که پیشرفت‌های فناوری منجر به کمرنگ شدن مرز بین تولید و مصرف شده و نقش کاربران در فرایند تولید افزایش خواهد یافت. به عبارت دیگر، به مرور مصرف‌کنندگان در بسیاری از حوزه‌ها تبدیل به تولیدمصرف‌کننده یا پروسیومر خواهند شد.
خلاصه کتاب هزینه نهایی صفر را بشنوید
می‌توان گفت پیش‌بینی تافلر در برخی زمینه‌ها به حقیقت پیوسته است. مثال‌های مختلفی از حضور پروسیومرها در اقتصاد امروز وجود دارد. مثلا گسترش خرید آنلاین به بسیاری از خریداران این امکان را داده تا همزمان با خرید یک محصول آن را شخصی‌سازی Personalize یا سفارشی‌سازی Customize کرده و به نوعی در تولید آن مشارکت داشته باشند. مثال دیگر می‌تواند جنبش «متن باز» در زمینه تولید نرم‌افزار باشد که منجر به خلق محصولات مهمی چون سیستم عامل لینوکس و نرم‌افزار آماری R شده است. حتی برخی صاحب‌نظران رواج پلتفرم‌های اشتراکی مانند Airbnb پلتفرم اجاره مکان و Uber پلتفرم تاکسی اینترنتی را نیز در امتداد ظهور پروسیومرها می‌دانند زیرا در این پلتفرم‌ها هر فرد می‌تواند در زمان‌های مختلف هم مصرف‌کننده و هم تولیدکننده باشد.
ردپای پرسیومرها در انرژی‌های سبز
یکی از حوزه‌هایی که پروسیومرها می‌توانند در آن بسیار تاثیرگذار باشند حوزه انرژی‌های سبز است. اگر کلمه پروسیومر را در گوگل جستجو کنید تقریبا تمامی نتایج صفحه اول مربوط به این حوزه است. ایده رایج در این زمینه این است که شبکه‌ای از پروسیومرها داشته باشیم که هرکدام برق مورد نیاز خود را از طریق پنل‌های خورشیدی یا دیگر منابع تجدیدپذیر تولید می‌کنند و در عین حال مازاد آن را به شبکه می‌فروشند تا افرادی که مصرف بیشتری دارند بتوانند از آن استفاده کنند. طرفداران انرژی‌های سبز امیدوارند بتوانند افراد بیشتری را تشویق کنند تا در زمینه انرژی پروسیومر باشند و از این طریق «ردپای کربن» خود را کاهش دهند.
پروسیومرها چه نقشی در آینده کسب و کار دارند؟
اما ریفکین پیش‌بینی می‌کند که پروسیومرها آینده اقتصاد را بیش از این متحول خواهند کرد. یکی از افرادی که به نظر می‌رسد از جهاتی با ریفکین موافق باشد فیلیپ کاتلر استاد و نظریه‌پرداز مشهور بازاریابی است. کاتلر معتقد است که ظهور پروسیومرها می‌تواند یک چالش جدی برای حوزه کسب و کار و بازاریابی باشد. وی عنوان می‌کند که تمایل مصرف‌کنندگان به استفاده از محصولات تولید انبوه روز به روز در حال کاهش است و در عوض افراد تمایل دارند تا محصولات شخصی‌سازی شده را خریداری کنند یا به نوعی در تولید محصول نهایی نقش داشته باشند. از نظر کاتلر این امر یک تهدید و در عین حال فرصت برای حوزه بازاریابی است و تنها شرکت‌هایی می‌توانند در آینده موفق شوند که حضور پروسیومرها را به رسمیت بشناسند.
- تصویر یادداشت، گرافیکی از سارا هارمن است که از سایت Energy برداشته‌ام.
جرمی ریفکین کیست؟ چرا نظریاتش مهم است؟ اثرگذاری افکارش در دنیای واقعی چه بوده؟ و اصلا چرا باید حرف‌هایش در بیشتر بخوانید
امروز به هر طرف که نگاه کنیم با چیزی به نام «داده» محاصره شده‌ایم. گوگل، سرویس‌های خرید اینترنتی، تاکسی‌های اینترنتی بیشتر بخوانید
جرمی ریفکین در کتاب «هزینه نهایی صفر» که خلاصه‌اش را در اپیزود ۵۳ پادکست بی‌پلاس شنیدیم ایده‌هایی در مورد تغییر بیشتر بخوانید
متاسفانه با این که راهکارهای این چنینی رو وزارت نیرو ایران هم به کار گرفته با دادن وام و تسهیلات برای انرژی های سبر مثل پنل های خورشیدی، اما به خاطر ارزان بودن انرژی در کشور ما با شگست مواجه شده.