تصور ما از آینده هوش مصنوعی، معمولا براساس چیزیه که فیلم‌ها و داستان‌های علمی-تخیلی نشونمون دادن. دنیایی که هم شگفت‌انگیزه هم ترسناک و این سوال رو برای ما مطرح می‌کنه: در واقعیت هم نقش اینترنت و هوش مصنوعی در زندگی آینده ما همینقدر ترسناک خواهد بود؟
نویسنده: شیرین شاطرزاده
در اپیزود ۳۱ پادکست خلاصه کتاب بی‌پلاس از آینده‌ای حرف زدیم که رسیدنش از نظر کوین کلی اجتناب‌نا‌پذیر بود. آینده نزدیک. بحث اصلی هم روی نیروهای فناورانه‌ای بود که در آینده ما نقش دارن و گفتیم که یکی از این نیروها، اینترنت و هوش مصنوعیه. در این یادداشت سراغ نظر کوین کلی درباره‌ی هوش مصنوعی می‌ریم و به این پزسش جواب می‌دیم که هوش مصنوعی چه نقشی در آینده ما داره؟
هوش مصنوعی جایگزین هوش انسانی می‌شود؟
از زمانی که اولین کامپیوتر ساخته شد و اولین نسخه شبکه جهانی وب به دنیا معرفی شد، این تردید برای ما انسان‌ها به وجود اومد که اگر روزی ساخته دست ما از خود ما باهوش‌تر بشه، چه اتفاقی برای ما می‌افته؟ آیا هوش مصنوعی اونقدر پیشرفت می‌کنه که ما جایگاه خودمون رو به عنوان فرمانروای روی زمین از دست بدیم؟
ردپای این سوال‌ها رو در داستان‌های ایزاک آسیموف و ری بردبری و فیلم و سریال‌هایی مثل دنیای غرب (Westworld)، خدای ماشینی (Ex Machina) و مظنون (Person of Interest) می‌بینیم. هوش مصنوعی هم به قدری باهوش شده و در زندگی ما تأثیر داره که ممکنه حتی بدون دیدن فیلم‌های علمی تخیلی هم از اون بترسیم. چه کسی فکرش رو می‌کرد که روزی یک هوش مصنوعی متوجه سلیقه غذایی ما بشه و بر همون اساس به ما رستوران معرفی کنه؟
ما در زندگی امروزمون از یک طرف به اینترنت و هوش مصنوعی نیاز حیاتی داریم و از طرف دیگه می‌ترسیم که روزی تبدیل به تهدیدی برای زندگی ما بشه. کلی برای ریشه‌یابی این ترس دو مسیر رو بهمون نشون میده. یکیش ذهنیت ما از تکامله و دومیش ذهنیتمون از سرعت پیشرفت.
در اپیزود ۳۱ خلاصه کتاب آینده نزدیک کوین کلی را تعریف کردیم
چرا از هوش مصنوعی می‌ترسیم؟
کوین کلی معتقده ما به اشتباه تصور می‌کنیم تکامل هوش، یک تکامل یک بعدیه و نردبانیه. در پایین‌ترین قسمت این نردبان موجودات کم‌هوشی مثل تک‌سلولی‌ها هستن و در پله‌های بالاتر، موجودات باهوش‌تری مثل شامپانزه و در نهایت انسان قرار داره. در این تصویر هوش مصنوعی قراره نه یک پله، بلکه چندین پله بالاتر از انسان بایسته.
مسیر دیگه‌ای که کلی برای ریشه‌یابی ترس ما نشون میده، مسئله‌ی ذهنیتمون از سرعت پیشرفته. ما می‌ترسیم که سرعت پیشرفت هوش مصنوعی به قدری زیاد بشه که کنترلش از دستمون خارج بشه. برای مواجهه با این ترس هم دوباره به هوش چند بعدی می‌رسیم. در حال حاضر چیزی که با سرعت بالایی رشد می‌کنه، انواع مختلف هوشه؛ نه یک هوش خاص و برتر. ما به مرور محاسباتی سریع‌تر و تشخیص‌های پزشکی بهتری خواهیم داشت نه یک ابرانسان با هوش و قدرت بدنی فوق‌العاده.
آیا می‌تونیم هوش موجودات مختلف رو مقایسه کنیم؟
کوین کلی میگه هوش یک توانایی یک بعدی نیست که قرار باشه در یک خط مستقیم رشد کنه و همه چیز رو پشت سر بذاره؛ بلکه چندین بعد داره و می‌تونه در ابعاد مختلف تکامل پیدا کنه. ما معمولا درباره تکامل جانوران هم اشتباه مشابهی می‌کنیم: فکر می‌کنیم موجودات زنده در یک بعد تکامل پیدا کردن تا به انسان رسیدن؛ در صورتی که هریک از شکل‌های موجودات زنده موازی با سایر شکل‌ها تکامل و تغییر داشته. به عنوان مثال زمانی که انسان هوشمند تکامل پیدا می‌کرد، گیاه‌ها هم تکامل پیدا می‌کردن تا هردو به شکل امروزی خودشون رسیدن.
درباره هوش هم همین موضوع وجود داره. هوش یک‌بعدی نیست بلکه مجموعه پیچیده‌ایه از انواع و سطح‌های مختلف شناخت. هوش هر موجودی در چند جهت خاص براساس نیازش تکامل پیدا کرده. ما انسان‌ها می‌تونیم حرف بزنیم و محاسبه کنیم؛ اما هیچوقت مثل یک سنجاب نمی‌تونیم صدها نقطه‌ای رو که در اون آذوقه قایم کردیم، به خاطر بسپریم. چون چنین نیازی هرگز برای ما تعریف نشده. پس اگر بخوایم انواع هوش رو باهم مقایسه کنیم، باید هوش یک انسان نخستین رو با هوش انسان امروزی، و هوش سنجاب رو با هوش اجداد جونده‌اش مقایسه کنیم.
پیشرفت هوش مصنوعی و اینترنت هم دقیقا براساس نیازهای ما پیش میره. کامپیوترها اختراع شدن تا محاسباتی رو انجام بدن که مغز ما از پس انجامش برنمی‌اومد. گوگل به‌وجود اومد تا زمان جست‌وجوی ما بین هزاران منبع رو کاهش بده. ما هزاران فناوری، اپلیکیشن و نرم‌افزار دیگه رو هم بر همین پایه ساختیم.
هوش مصنوعی در چه جهتی پیش میره؟
مسیری که هوش مصنوعی در آینده طی خواهد کرد علاوه بر این که به نیازهای ما بستگی داره، تا حد زیادی پیش‌بینی‌ناپذیره. به این دلیل که بعضی خدمات احتمالا برای پاسخ دادن به نیازهایی شکل می‌گیرن که امروز برای ما مطرح نیستن، یا جزو ایده‌های احمقانه محسوب می‌شن.
به عنوان مثال می‌تونیم به ویکی‌پدیا نگاه کنیم. این دانشنامه این روزها عصای دست ماست؛ اما ایده‌ای پشت اون هست که زمانی یک ایده بدون کاربرد به نظر می‌رسید. دانشنامه‌ای که متنش رو افراد آماتور و ناشناس از سراسر دنیا با نظارت سایر افراد می‌نویسن. سایت‌های دیگه‌ای مثل یوتیوب، اسپاتیفای و ebay هم همین مسیر رو طی کردن.
پیشنهادهای دیدنی درباره‌ی هوش مصنوعی:
اگر به دیستوپیاهای بر پایه هوش مصنوعی علاقه دارید، تماشای دو سریال مظنون (Person of interest) و دنیای غرب (westworld) به کارگردانی جاناتان نولان رو به شما پیشنهاد می‌کنم.
چه چیزی در آینده پیش روی ماست؟
به نظر کوین کلی، نویسنده کتاب آینده نزدیک، مسیری که اینترنت طی می‌کنه به ارتباط بیشتر ما انسان‌ها منجر میشه. هدف فعلی ارتقای هوش مصنوعی و اینترنت اینه که آدم‌ها از هر نقطه کره زمین بتونن باهم کار کنن و تعامل داشته باشن.
به خاطر پاندمی کرونا، خیلی از ما نزدیک به یک ساله که شرایط دورکاری رو تجربه می‌کنیم. از نظر کوین کلی، حتی زمانی که کرونا برای همیشه از ما خداحافظی کنه، دورکاری و کار در منزل با ما خواهد موند. به نظر کوین کلی، احتمالا یک روز در ۲۰ سال آینده از خواب بیدار می‌شیم و می‌بینیم که میلیون‌ها نفر از سراسر دنیا به کمک اینترنت و هوش مصنوعی باهم کار می‌کنن؛ بدون این که نیاز باشه در یک دفتر کار واقعی دور هم جمع بشن.
- متن رو با کمک دو مقاله از کوین کلی به نام‌های «افسانه ابرانسان هوش مصنوعی» و «چگونه اینترنت به ما قدرت‌های ماورایی داد» نوشتم.
- تصویر متن، عکسیه که Markus Winkler گرفته و از Unsplash برداشتم.
در قطار بودم، و در ذهنم تلاش می‌کردم دو دنیا و اتفاق‌هایی که در آن‌ها روی می‌دهد را بر هم بیشتر بخوانید
بعضی آدم‌ها به قول کوین کلی «خالق» یا «سازنده» هستند. منظور آنهایی است که دوست دارند از طریق ساختن چیزهایی بیشتر بخوانید
اگه نگاه کنیم به نقشه‌ی جغرافیایی اختراعات بشر و به ازای هر اختراعی که در یک محدوده‌ی جغرافیایی انجام شده بیشتر بخوانید