هزینه تکامل بشر برای محیط زیست|وبلاگ بی پلاس

اهلی کردن حیوانات، کاری که آدمیزاد برای بقای خودش کرد، چگونگی حیات برای موجودات و گیاهان رو در کل زمین تغییر داد و طبق گزارش‌هایی که در سالهای اخیر منتشر شده باعث نابودی ۸۳ درصد از پستانداران وحشی شد.
نویسنده: مریم مهری

جرد دایموند نویسنده‌ی کتاب اسلحه، میکروب، فولاد که خلاصه‌ش رو تو اپیزود ۲۳ پادکست بی‌پلاس شنیدیم‌، درباره‌ی اهلی کردن‌ حیواناتی مثل گوسفند، گاو و اسب و گیاهان وحشی توضیحاتی می‌ده و برایان هیر هم تو کتاب بقای دوستانه‌ترین می‌گه اون موجوداتی که تونستن با بقیه دوستی کنن، باقی موندن. اما بقای انسان چقدر برای حیات موجودات دیگه اعم از گیاهان و حیوانات هزینه داشته؟ تحقیقات می‌گه انسان فقط ۰.۰۱ درصد از کل حیات رو در اختیار داره درحالی که بیش از دو سوم پستانداران و نیمی از گیاهان رو نابود کرده.

نسبت غیر قابل باور موجودات زنده

مطالعه‌ی جدیدی انجام شده که برآوردی جامع از انواع موجودات زنده‌ می‌ده و بعضی فرضیه‌های قدیمی رو رد می‌کنه. طبق این مطالعه، باکتری‌ها ۱۳ درصد از حیات رو در بر گرفتن اما ۸۲ درصد از حیات متعلق به گیاهانه. همه‌ی موجودات دیگه، از حشرات گرفته تا قارچ‌ها، ماهی‌ها و حیوانات فقط ۵ درصد از زیست کل جهان رو شامل می‌شن.

شگفتی دیگه اینه که زندگی تو اقیانوس‌ها فقط شامل یک درصد از حیاته. اکثر قریب به اتفاق زندگی یعنی ۸۶ درصد از اون در خشکی پیش می‌ره و ۱۳ درصد در اعماق زمین اتفاق می‌افته.

سیاره‌ی زمین آنچنان دگرگون شده که دانشمندها رو به آستانه‌ی اعلام عصر زمین‌شناسی جدید سوق داده. یکی از نشونه‌های پیشنهادی برای این تغییر، بررسی استخون‌های مرغ خونگیه که در سراسر جهان موجوده و لازم نیست خیلی برای بررسیش به زحمت افتاد.

امروزه طیور پرورشی ۷۰ درصد از کل پرندگان روی کره‌ی زمین رو تشکیل می‌دن که فقط ۳۰ درصد اونها وحشی هستن. این تصویر حتی تو پستانداران بدتره. به طوری که ۶۰ درصد از پستانداران روی زمین رو دام تشکیل می‌ده که عمدتا گاو و خوکن و فقط چهار درصد از پستانداران شامل حیوانات وحشی و ۳۶ درصد بقیه انسان هستن. نابودی زیستگاه وحشی برای کشاورزی، قطع درخت‌ها و توسعه‌ی قلمرو انسان منجر به چیزی شده که خیلی از دانشمندها اون رو ششمین انقراض دسته‌جمعی حیات در تاریخ چهار میلیارد ساله‌ی زمین می‌دونن. تصور می‌شه که حدود نیمی از حیوانات زمین در ۵۰ سال گذشته از بین رفته باشن.

مقایسه تخمین‌های جدید با تخمین‌های مربوط به قبل از کشاورز شدن انسان‌ها و شروع انقلاب صنعتی، میزان این کاهش عظیم رو نشون می‌ده. فقط یک ششم پستانداران وحشی، از موش گرفته تا فیل باقی مونده‌ن که این رقم حتی دانشمندها رو شگفت‌زده کرده. همین‌طور سه قرن صید نهنگ، فقط یک پنجم پستانداران دریایی رو تو اقیانوس‌ها باقی گذاشته.

گیاهان هم جان سالم به در نبردند

حالا که ۸۲ درصد حیات متعلق به گیاهانه، آیا اونها در وضع خوبی هستن یا آدمیزاد به خدمت اونا هم رسیده؟ پژوهشگرها بیشتر از ۸۰ هزار گونه‌ی گیاهی رو در سراسر جهان دسته‌بندی کرده‌ن و فهمیدن که بیشتر این گونه‌ها در مواجهه با آدمیزاد منقرض می‌شن چون مردم بهشون احتیاجی ندارن و معنی چنین عددی اینه که جوامع گیاهی در آینده نسبت به امروز خیلی همگن‌تر خواهند بود.

نزدیک ۷ هزار گونه‌ی گیاه برنده وجود دارن که برای انسان مفیدن. یعنی ذرت، برنج، گندم و بقیه‌ی محصولات زراعی که ۴۰ درصد از سطح کره‌ی زمین رو پوشش می‌دن و همینطور گیاهانی که در طبیعت و جنگل‌ها منقرض شدن ولی تو شهرها زنده موندن. برنده و بازنده اینجا یعنی اینکه در چرخه‌ی تکامل ادامه‌ی حیات پیدا می‌کنیم یا منقرض می‌شیم. بیشتر از ۲۰ هزار گونه‌ی گیاه هم در دسته‌ی بازنده وجود داره که عمدتاً به این دلیل که برای انسان مفید نیستن، به عنوان گونه‌های در معرض خطر شناخته شده‌ن.

تنوع زیستی کمتر شده

نتایج نشون می‌ده که در آینده تنوع زیستی خیلی کمتری وجود خواهد داشت که به نوبه‌ی خودش باعث از بین رفتن تنوع جانوری می‌شه و اکوسیستم‌ها رو در برابر تغییرات آب و هوا یا تخریب بیشتر آسیب پذیرتر می‌کنه. بر اساس یه گزارش بین‌المللی، از هر پنج گونه‌ی گیاهی تو جهان، دو گونه در معرض خطر انقراض هستن. درحالیکه گونه‌های ناشناخته‌ی زیادی هم وجود داشته که «صندوق گنج» دست‌نخورده‌ای از غذا، دارو و سوخت‌های زیستی بودن و می‌تونستن به کمک آدم بیان تا بتونه با خیلی از چالش‌های بشریت، از جمله درمان‌های بالقوه برای ویروس کرونا و سایر میکروب‌های همه‌گیر مقابله کنه.

گونه‌های نجات‌بخش گیاهی

محقق‌ها می‌گن هر بار که گونه‌ای رو از دست می‌دیم، فرصتی رو برای نوع بشر از دست می‌دیم. «ما در حال شکست دادن یک مسابقه با زمان هستیم، چون احتمالاً گونه‌ها رو سریع‌تر از اونچه بتوانیم پیدا کنیم و نام‌گذاری کنیم، از دست می‌دیم.» گزارش شده که از سال ۱۷۰۵ تا حالا ۵۷۱ گونه‌ی گیاهی از بین رفتن، تازه این رقم گونه‌های گیاهی شناخته شده‌س. علت اصلی تلفات گیاهی، تخریب زیستگاه‌های وحشی برای ایجاد زمین‌‌های کشاورزیه. برداشت بیش از حد گیاهان وحشی، ساختمون‌ها، گونه‌های مهاجم، آلودگی و بحران آب و هوا هم از عوامل مهم دیگه هستن. جمعیت جهان تا سال ۲۰۵۰ به ۱۰ میلیارد نفر می‌رسه و نصف مردم جهان به برنج، ذرت و گندم وابسته‌اند و فقط ۱۵ نوع گیاه ۹۰ درصد کل کالری مصرفی آدمیزاد رو تامین می‌کنن.

ولی خبر خوب اینه که ما بیشتر از هفت هزار گونه‌ی گیاهی خوراکی داریم که می‌تونیم از اونها در آینده برای ایمن کردن سیستم غذایی خودمون استفاده کنیم. این گونه‌ها همگی مغذی و قوی‌اند و خطر انقراض تهدیدشون نمی‌کنه و بعضی‌هاشون به عنوان غذای محلی استفاده شده‌ن. کارشناسان تنوع زیستی می‌گن هزاران گونه‌ی گیاهی نادیده گرفته شده‌، راه نجات میلیون‌ها نفر روی زمینند که از تغییرات آب و هوایی بی‌سابقه، ناامنی غذایی و تغذیه‌ی فراگیر رنج می‌برن. پس بهره‌گیری از سبدی از منابع دست نخورده برای تنوع بیشتر و انعطاف‌پذیرتر کردن سیستم‌های تولید مواد غذایی در برابر تغییرات، باید وظیفه اخلاقی ما باشه.

__________________________
برای نوشتن این مطلب از این سه مقاله استفاده کردم:

Humans just 0.01% of all life but have destroyed 83% of wild mammals – study

Plants humans don’t need are heading for extinction, study finds

۴۰% of world’s plant species at risk of extinction