جرمی ریفکین کیست؟ چرا نظریاتش مهم است؟ اثرگذاری افکارش در دنیای واقعی چه بوده؟ و اصلا چرا باید حرف‌هایش در کتاب هزینه نهایی صفر را جدی بگیریم؟
نویسنده: عباس سیدین
جرمی ریفکین کیست؟
در اپیزود ۵۳ پادکست بی‌پلاس خلاصه کتاب هزینه‌ی نهایی صفر را تعریف کردیم؛ کتابی هیجان انگیز و بدیع از اقتصاددان و نظریه‌پرداز اجتماعی، آقای جرمی ریفکین (Jeremy Rifkin). این کتاب ایده‌های جذاب و تازه‌ای داشت و ابزارهای فکری و مدل‌سازی جالبی پیشنهاد می‌کرد که البته طبق معمول در یک اپیزود نمی‌توانیم همه‌ی حرف‌هایش را بگوییم. از طرف دیگر کلی هم آمار و اطلاعات در تایید حرف‌هایش ارائه می‌کرد.
این دو بخش، یعنی تحلیل‌ها و ابزارهای فکری از یک طرف و آمارها و اطلاعات تاریخی از طرف دیگر دو وجه کاری و فکری آقای ریفکین را نشان می‌دهد. او هم اقتصاددان است و هم نظریه‌پرداز و فعال اجتماعی.
خلاصه کتاب هزینه نهایی صفر را بشنوید
جرمی ریفکین در دنیای واقعی
چیزی که حرف‌های آقای ریفکین را جالب توجه‌تر می‌کند این است که حرف‌ها و نظراتش در دنیای بیرونی واقعاً منشاء اثر بوده‌اند.
مثلاً ریفکین را معمار اصلی برنامه‌ی «انقلاب صنعتی سوم برای پایداری بلندمدت اقتصادی» می‌دانند. چیزی که پارلمان اتحادیه‌ی اروپا در سال ۲۰۰۷ طی بیانیه‌ای آن را رسماً به عنوان خط مشی آتی خود اعلام کرد. در این اعلامیه اهداف میان مدت اتحادیه‌ی اروپا برای مقابله با گرمایش زمین و گسترش دادن اقتصاد مبتنی بر انرژی هیدروژنی ذکر شده. یکی از این اهداف، توسعه‌ی تکنولوژی‌های ذخیره‌ی انرژی هیدروژنی است؛ چیزی که در نظر جرمی ریفکین راه را هم برای افزایش بهره‌وری در انرژی باز می‌کند، و هم موضوع گرمایش زمین و تغییرات اقلیمی را در نظر دارد. در آلمان هم نظریات آقای ریفکین درباره‌ی توسعه‌ی انرژی‌های سبز، و اقتصاد با وابستگی کمتر به کربن نقشه‌ی راه این کشور شد.
جرمی ریفکین و انقلاب صنعتی سوم
اما نکته‌ی جالب‌تر اینکه دامنه‌ی تاثیرگذاری ریفکین به اروپا یا آمریکا محدود نمی‌شود. در چین هم سیزدهمین برنامه‌ی پنج‌ساله‌ی توسعه‌ی اقتصادی به صورت جدی بر مبنای ایده‌های ریفکین در کتاب «انقلاب صنعتی سوم» شکل گرفته؛ کتابی که ریشه‌های فکریش کاملاً با کتاب هزینه‌ی نهایی صفر مشترک و منطبق است. در آن کتاب آقای ریفکین ایده‌های انرژی‌های تجدیدپذیر و اقتصاد مبتنی بر اشتراک‌گذاری را مطرح می‌کند و همین کار را در کتاب «هزینه‌ی نهایی صفر» ادامه داده و تکمیل‌تر می‌کند.
در چین هم اهداف و سیاست‌گذاری‌ها دارد به تدریج به سوی «توسعه‌ی سبز» و «نوآوری انبوه» می‌رود. ایده‌هایی که ریفکین مفصلاً درباره‌ی آنها حرف زده و مقامات چینی هم ابایی ندارند که بگویند این ایده‌ها از کجا آمده.
ریفکین می‌گوید برای روبرو شدن با سه مشکل «بحران اقتصادی، بحران انرژی و بحران محیط زیست» باید یک دیدگاه اقتصادی مناسب را جستجو کنیم. و راهی که پیشنهاد می‌دهد چیزی است که هم در کتاب «انقلاب صنعتی سوم» و هم در «هزینه‌ی نهایی صفر» تبیین کرده. اینکه این مشکلات از دل ابداعات جدید تکنولوژیک حاصل خواهند شد و راه‌هایی مثل انرژی‌های خورشیدی و بادی، یا انرژی هیدروژنی به همراه شبکه‌ی اینترنت اشیاء نوع پارادایم اقتصادی ما را تغییر خواهد داد.
متفکر عمل‌گرا
قبلاً در اپیزود ۳۱ در خلاصه‌ی کتاب «آینده‌ی نزدیک» از قول نویسنده‌اش آقای کوین کلی گفتیم که اقتصاد مبتنی بر به‌اشتراک‌گذاری و تغییر مفهوم مالکیت به دسترسی چه پیامدهای گسترده‌ای می‌تواند داشته باشد. جرمی ریفکین در کتاب‌هایش به شکل گسترده و مفصلی به این موضوع می‌پردازد و مدلی را پیشنهاد می‌دهد که بتوان بر اساس آن چارچوب‌های قانونی و حقوقی برای چنین اقتصادی فراهم کرد.
مزیت بزرگ کار و کتاب جرمی ریفکین هم این است که جنبه‌ی عملی ماجرا را فراموش نمی‌کند و مدام با شاهد آوردن از روندها و رویدادهای تاریخی نشان می‌دهد که چه امکان‌ها و مسیرهای ممکنی پیش روی ما قرار دارد. برای همین باید حرف‌های ریفیکین را خیلی جدی بگیریم و ایده‌هایش را تجربه شده و عملی بدانیم.
- تصویر این یادداشت را از سایت Washington University برداشته‌ام.
جرمی ریفکین در کتاب «هزینه نهایی صفر» که خلاصه‌اش را در اپیزود 53 پادکست بی‌پلاس شنیدیم ایده‌هایی در مورد تغییر بیشتر بخوانید
جرمی ریفکین در کتاب «هزینه نهایی صفر» که خلاصه‌اش را در اپیزود 53 بی‌پلاس تعریف کردیم ایده‌هایی در مورد تغییر بیشتر بخوانید
در اپیزود ۵۳ پادکست فارسی بی‌پلاس خلاصه کتاب هزینه نهایی صفر از آقای ریفکین را شنیدیم. این یادداشت را پادکست بیشتر بخوانید