تو خلاصه کتاب مغز با شخصیت و جاهای دیگه‌ای که درباره مغز می‌خونیم و می‌شنویم به تصویری از عملکرد مغز می‌رسیم که انگار دو نیمکره مغز ما مسئول فعالیت‌های مختلفی هستند و یه پل ارتباطی بینشون هست. اما این تفکیک وظایف بخش‌های مختلف مغز به همین سادگی نیست و مثل همه فعالیت‌های زیستی پیچیدگی و جذابیت‌های خودش رو داره.
نویسنده: آمنه محمدی
مغز انسان اندام پیچیده ایه که فکر، حافظه، احساسات، لمس، مهارت‌های حرکتی، بینایی، تنفس، دما، گرسنگی و فرآیندهای دیگه‌ای رو کنترل می‌کنه که بدن ما رو تنظیم می‌کنن. مغز البته به همراه نخاع که در ادامه‌ی مغز امتداد داره، با هم، سیستم عصبی مرکزی بدن رو شکل می‌دن. این عضو مهم بدن انسان یعنی مغز تنها ۲ درصد از وزن بدن رو تشکیل می‌ده، اما ۲۰ درصد از کل انرژی و اکسیژن بدن رو مصرف می‌کنه. تقریبا ۷۳ درصد وزنش هم از آبه و خوبه حواسمون باشه که اگر تنها ۲ درصد از این مقدار آب رو از دست بدیم، حافظه، دقت و بقیه مهارت‌های شناختی‌مون به شدت تحت تاثیر قرار می‌گیره.
غالب بودن یک نیمکره مغز واقعیت دارد
اگر شما هم مثل من به مغز و کارکردش علاقمند هستید احتمالا متوجه شدین که حدود نود درصد مردم راست دست هستند و بیشتر دلیل اون هم ژنتیکیه. پرسش رازآلود ماجرا هم اینه که چرا تکامل ژنتیکی ما بیشتر به نفع افزایش راست دست‌ها بوده نسبت به چپ‌ها؟ خوبه بدونیم که راست دستی یا چپ دستی وضعیت غیر قابل تغییری نیست و بر اساس تجربه حداقل برای بعضی کارها، میشه بر وضعیت موجود “غلبه کرد”. به عنوان مثال، بچه‌های راست دستی که یاد می گیرند تنیس، گلف یا بیس بال بازی کنند، می‌تونند در استفاده از دست «طرف مقابل» موفق بشن.
پس تا اینجا دیدیم که غالب بودن یک نیمکره در هر انسانی واقعیت داره هرچند بار ارزشی خاصی نداره. جز غالب بودن یک نیمکره این ایده هم حقیقت داره که بعضی از عملکردهای مغز بیشتر در یک طرف مغز قرار دارند تا طرف دیگه. ما این رو تا حدی از چیزهایی می‌دونیم که در شرایط سکته مغزی دیدیم. بخصوص سکته‌هایی که قسمت خاصی از مغز رو تحت تاثیر قرار دادند. برای مثال، مدت‌ها تصور میشد که در اکثر افراد، کنترل زبان سمت چپ مغزه. و مناطقی از نیمه راست مغز هست که حرکت بازو و پای چپ رو کنترل می‌کنه (و بالعکس). آسیب به قسمت جلویی مغز با کاهش انگیزه، مشکل در برنامه ریزی و اختلال در خلاقیت مرتبطه. در همین حال، پشت مغز (قشر پس سری) اطلاعات بصری از چشم رو یکپارچه می‌کنه و آسیب به این ناحیه می تونه باعث نابینایی جزئی یا کامل بشه. اینا تنها چند نمونه از این هستند که چطور بخش‌های خاصی از مغز مسئول عملکردهای خاص هست.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
مغز ما چطور کار می‌کنه، کارکرد مغز تا کجا تحت تاثیر وراثت هست و تا چه اندازه تحت تاثیر محیط و عوامل تربیتی یا ترکیبی از این عوامل؟ کوین میشل با کتاب مغز با شخصیت به این پرسش‌ها پاسخ داده. اگر به این پرسش‌ها علاقه‌مندین خلاصه مغز باشخصیت رو در اپیزود هفتادو سوم پادکست فارسی بی‌پلاس بشنوین.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
خلاقیت ارتباطی با راست مغزی ندارد؟
اما اگر بریم سراغ ویژگی‌های شخصیتی فردی، مثل خلاقیت یا تمایل به عقلانیت و نه شهودی بودن و … ماجرا فرق می‌کنه. اینجا شواهد کمی وجود داره یا تقریبا هیچ مدرکی مبنی بر اینکه این موضوعات در یک ناحیه از مغز پردازش میشه وجود نداره. در واقع اگر سی تی اسکن، اسکن، MRI یا حتی کالبد شکافی رو روی مغز یک ریاضیدان انجام بدیم و اون رو با مغز یه هنرمند مقایسه کنیم، بعیده تفاوت زیادی پیدا بشه و اگر همین کار رو برای هزار ریاضیدان و هنرمند انجام بدیم، بعیده که هیچ الگوی واضحی از تفاوت در ساختار مغز ظاهر بشه یعنی با بالا بردن حجم نمونه اون تفاوت های اتفاقی موردی هم کم رنگ میشه.
خب پس آیا میشه نتیجه گیری کرد که ایده “فکر کردن با سمت چپ مغز” یه افسانه است؟ شاید اینطور باشه، اما حواسمون هست که عدم اثبات موضوعی خلافش رو هم ثابت نمی‌کنه. همچنان که برای مردمی که هزاران سال پیش زندگی می‌کردند، ناتوانی در اثبات گرد بودن زمین نباید منجر به ثابت کردن این میشد که زمین صافه! اما، به هر حال شواهدی که مفهوم چپ/راست مغز رو نمی‌پذیرند داره زیاد میشه.
مثلا بر اساس یه مطالعه در سال 2013 از دانشگاه یوتا، اسکن مغز نشون می‌ده که فعالیت در هر دو طرف مغز بدون توجه به شخصیت فرد مشابهه. برای این مطالعه اسکن مغز بیش از 1000 جوان بین 7 تا 29 سال رو بررسی کردند و نواحی مختلف مغز را به 7000 منطقه تقسیم کردند تا مشخص کنند که آیا یک طرف مغز فعالتر از طرف دیگر هست. هیچ مدرکی دال بر “سویه دار بودن” فعالیت نیمکره‌های مغز تو این نمونه‌ها پیدا نشد. برای همین هم محققان این مطالعه به این نتیجه رسیدند که تصور اینکه برخی افراد چپ‌مغز یا راست مغزتر هستند، بیشتر یک شکل بیان تفاوت بر اساس ظاهر عملکرد افراده تا توصیف دقیق آناتومیک.
خلاصه این که اگر همیشه خودتون رو یه آدم اهل عدد و رقم و حساب کتاب می‌دونستید یا یه مبتکر و خلاق یا اهل شعر و ادب، این حوزه از تحقیق و اطلاعات حاصل از اون نباید چیزی رو درباره تصورتون تغییر بده. اما احتمالاً پیوند دادن این ویژگی‌ها به یک طرف مغزتون درست نیست. البته که ما هنوز چیزهای زیادی در مورد این که شخصیت فرد چطور و تحت تاثیر چه عواملی شکل می‌گیره نمی‌دونیم. اما بعید به نظر می‌رسه که این مسئله تنها تحت تاثیر تسلط یک طرف مغز یا طرف دیگه باشه! یادمون هم باشه که عده‌ای از آدم‌ها هم هستند که حتی در انجام فعالیت‌های حسی و حرکتی هم هیچ کدوم از دو نیمکره مغزشون غالب نیست، برای همین هم مثلا با هر دو دست می‌تونند راحت بنویسند. و صد البته که موضوعات مربوط به مغز انسان و عملکردش پیچیده اما بسیار جالبه، برای همین اگه باز هم مطالبی در این زمینه خوندم توی وبلاگ بی‌پلاس با شما به اشتراک می‌ذارم.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
مطالب این نوشتار رو اینجا خوندم:
- https://www.health.harvard.edu/blog/right-brainleft-brain-right-2017082512222
- تصویر اصلی یادداشت کاریه از David Matos
بخش عمده‌ی صنعت خودیاری دارد یک حرف به ما می‌زند: تو به قدر کافی خوب نیستی. برای به کرسی نشاندن بیشتر بخوانید
در عصر ایمیل، پیام‌های متنی، فیسبوک، اینستاگرام و توییتر، همه ملزمیم که چند تا کار رو همزمان انجام بدیم.اما در بیشتر بخوانید
بچه‌ها و نوه‌های ما از ژن‌هایی که از ما بهشون به ارث می‌رسه شکل و شخصیت پیدا می‌کنن ولی تحقیقاتی بیشتر بخوانید