نانکینگ، شهری که داغ جنایت بر چهره دارد

عکس‌های امروز نانکینگ رو که ببینید، شاید سخت باور کنید که کمتر از صد سال پیش بخش‌های زیادی از این شهر به کلی ویران شده، صدها هزار نفر توش کشته شدن و به دهها هزار زن تجاوز شده. نانکینگ امروز مدرن و زیباست و احتمالا مردمش دارن در آرامش زندگی می‌کنن اما روزهایی در تاریخش وجود داره که خاطره‌ش از کل شهر پاک نمی‌شه، آیریس چانگ درباره‌ی اون روزها کتاب نوشته و در اپیزود ۵۲ پادکست بی‌پلاس خلاصه‌ای ازش شنیدیم. اما نانکینگ کجاست و چرا و چطور گرفتار این کشتار وسیع شد؟

نویسنده: مریم مهری

شهری هزاران ساله و مهم در چین

نانکینگ یه شهر مهم و باستانی در چینه. مرکز استان جیانگ سو که در دلتای رود یانگ تسه واقع شده، دومین شهر بزرگ در شرق چین محسوب می‌شه و بیشتر از ۹ میلیون نفر جمعیت داره. آثار تمدن شش هزار ساله توش پیدا شده و اسم‌های زیادی روش گذاشتن. اولین مرکز اداری سال ۵۷۱ قبل از میلاد اونجا ساخته شده و نزدیک ۳۵۰ سال قبل از میلاد هم تبدیل به شهر شده و به عنوان یکی از چهار پایتخت باستانی چین شناخته می‌شه. برای مدت طولانی یکی از بزرگترین شهرهای جهان بوده که بلاهای زیادی سرش اومده و چندین بار ویران و بعد بازسازی شده اما امروز از صلح و رفاه برخورداره. به خاطر پایتخت بودنش برای مدت طولانی مرکز اصلی فرهنگ، آموزش، تحقیقات، سیاست، اقتصاد، شبکه‌های حمل و نقل و جهانگردی بوده و بندر بزرگی رو هم تو خودش جا داده. نانکینگ شهری دانشگاهی هم هست که دانشجوهای زیادی در اونجا زندگی می‌کنند. به وفور دیدنی‌های طبیعی و میراث فرهنگی داره، از کوه و رودخونه و آبشارهای طبیعی تا برج‌ها و کاخ‌های قدیمی و موزه و کتابخانه‌ی نانکینگ. اما در سال ۱۹۳۷ چه اتفاقی برای این شهر افتاده که نصف مردم شهر کشته و نصف دیگرش آواره شدن؟

زمستان سخت ۱۹۳۷

جنایت نانکینگ دوسال قبل از شروع جنگ جهانی دوم یعنی دسامبر سال ۱۹۳۷ اتفاق می‌افته. ژاپن به دنبال کشورگشایی تصمیم می‌گیره کل چین رو تسخیر کنه. برنامه‌ش اینه که سه ماهه کل این کشور رو اشغال کنه و اولین شهری که بهش لشکرکشی می‌کنه شانگهایه. اما سقوط شانگهای شیش ماه طول می‌کشه. مقصد بعدی نانکینگه که در اون زمان شهر موفق و پیشرویی محسوب می‌شده. قبل از اینکه ارتش ژاپن به نانکینگ برسه یه منطقه‌ی امن در داخل شهر ساخته می‌شه که بعضی از ساکنان به اون پناه می‌برن، نصف جمعیت از شهر فرار می‌کنن و به شهرها و نقاط دیگه می‌رن، بقیه در شهر می‌مونن و طی دو ماه کشتاری بی‌سابقه اتفاق می‌افته. سربازهای ژاپنی غیرنظامی‌ها شامل مردان، زنان، بچه‌ها و نوزادان رو می‌کشن. رقم دقیقی از تعداد کشته‌شده‌ها در دست نیست اما دولت چین می‌گه بیشتر از ۳۰۰ هزار نفر طی کمتر از دوماه و عموما با شمشیر کشته شدن و به ۸۰ هزار زن و دختر تجاوز شده. اینطور به نظر می‌رسه که نیروی نظامی ژاپن فقط برای تسخیر شهر نیومده، برای کشتن و قتل عام اومده. شرح این اتفاق رو می‌تونید در کتاب «تجاوز به نانکینگ» نوشته‌ی آیریس چانگ بخونید و خلاصه‌ش رو در پادکست بی‌پلاس بشنوید.

نانکینگ

هولوکاست فراموش شده

غیر از این کشتار و تجاوز گسترده، چیزی که عجیبه مسکوت موندنش برای چند دهه‌ست. کشتاری به این وسعت که اون رو حتی با هولوکاست مقایسه می‌کنن، دور از چشم مردم و رسانه‌ها اتفاق نیفتاده. همون‌موقع نشریات مختلف درباره‌ش خبر و گزارش منتشر می‌کردن و خبرنگارهای خارجی اونجا حضور داشتن اما اهمیتش زیر اهمیت جنگ جهانی دوم در اروپا مدفون شد تا اینکه سال ۱۹۹۷ آیریس چانگ کتابش رو منتشر کرد و این سکوت طولانی رو شکست. تو یادداشت مرا همانطور که بودم به یاد بیاورید بیشتر درباره‌ی آیریس چانگ و نسبتش با این اتفاق توضیح دادیم.

جنایت نانکینگ برای دهه‌ها یکی از علت‌های مناقشه بین کشور ژاپن با چین و همینطور کره‌ی جنوبی بوده (کره‌ هم از کشورگشایی‌های ژاپن بی‌نصیب نموند. توی اپیزود دوم پادکست سریالی لوسی چنل‌بی تعریفش کردیم). وطن‌پرست‌های دوآتیشه‌ی ژاپن معتقدند که همچین کشتاری اصلا وجود نداشته تا جایی که انکار این اتفاق به عنصر اصلی ناسیونالیسم ژاپنی تبدیل شده. دولت ژاپن میگه میزان خشونت و قتل به اندازه‌ای که چین می‌گه نیست و نظامی‌ها هدف کشتار بودن تا مردم عادی. اما چین معتقده که ژاپن باید مسئولیت کامل جنایت علیه بشریت رو بپذیره و به خاطرش غرامت بده.

با این حال ۱۵ اوت ۱۹۹۵ تومیچی مورایاما نخست‌وزیر ژاپن اولین عذرخواهی رسمی رو برای اقدامات ژاپن در طول جنگ انجام داد و از همه‌ی بازماندگان و بستگان و دوستان قربانیان عذرخواهی کرد اما آیریس چنگ از مورایاما به دلیل اینکه عذرخواهیش کتبی نبوده انتقاد کرد و گفت که مردم چین باور ندارند که هچ‌وقت عذرخواهی صریح و صمیمانه‌ای از سوی ژاپن انجام شده باشه.

خیلی از نخست‌وزیرهای ژاپن از زیارتگاه کشته‌شده‌های ژاپن در جنگ جهانی دوم که شامل جنایتکاران قتل عام نانکینگ هم می‌شه بازدید کرده‌ن اما بعد از شکسته شدن سکوت درباره‌ی این فاجعه، چین دیگه بازدید از اون مکان رو از طرف مقامات ژاپنی برنمی‌تابه. تا جایی که سال ۲۰۰۶ نخست وزیر سابق ژاپن، جونیچیرو کویزومی با وجود هشدارهای چین و کره جنوبی به زیارت این مکان رفت و خشم دولت‌های چین و کره رو برانگیخت و باعث تنش در روابط ژاپن و چین شد.

به یاد قربانیان

یادبودهای زیادی درباره‌ی اون اتفاق ساخته شده. سال ۱۹۸۵ شهرداری نانکینگ تالار یادبود این قتل عام رو ساخت که به افزایش آگاهی در مورد قتل عام کمک کنه. این تالار نزدیک محلیه که در اون هزاران جسد دفن شده‌ن و با اسم گودال ده‌هزار جسد معروفه. تا سال ۲۰۱۶ در مجموع اسم ده هزار و ۶۱۵ نفر از قربانیان کشتار نانکینگ بر روی دیوار تالار نقش بسته.

توی اپیزود ۵۲ تعریف کردیم یکی از کسانی که منطقه‌ی امن رو در نانکینگ  ایجاد کرد جان رابه مرد آلمانی‌تباری بود که اون موقع در چین اقامت داشت. سال ۲۰۰۵ محل اقامت جان رابه تو نانکینگ بازسازی و به مکانی برای یادبود واقعه تبدیل شد.

۱۳ دسامبر ۲۰۱۴ هم چین اولین روز یادبود قتل عام نانکینگ رو برگزار کرد و سال ۲۰۱۵ اسناد کشتار در فهرست جهانی یونسکو ثبت شد. امروز نانکینگ هنوز داغ اون اتفاق رو بر سینه‌ش داره اما به نظر می‌رسه ازش عبور کرده و دوباره تبدیل به شهری پذیرا با میراث فرهنگی غنی شده.

بیشتر کنجکاوی کنیم

کجا دنبال ریشه‌های خشونت بگردیم؟

خواندن و شنیدن درباره‌ی ظلم‌ها و جنایت‌هایی که بعضی آدم‌ها و گروه‌ها مرتکب می‌شوند سخت است؛ اما برای درک بهتر بیشتر بخوانید

مرا همانطور که بودم به یاد بیاورید

صحبت از جنایاتی که ژاپن در جریان جنگ جهانی دوم در کشور چین و بخصوص در شهر نانکینگ مرتکب شد بیشتر بخوانید

در مسیر جنایت؛ چطور جنایتکار می‌شویم؟

با کریستفر رابرت براونینگ در اپیزود چهلم پادکست بی‌پلاس، «آدم‌های معمولی»، آشنا شدیم. سوال اساسی‌ای که در این اپیزود مطرح بیشتر بخوانید