کلان داده می‌تواند زندگی آینده ما را تغییر دهد

امروز به هر طرف که نگاه کنیم با چیزی به نام «داده» محاصره شده‌ایم. گوگل، سرویس‌های خرید اینترنتی، تاکسی‌های اینترنتی و حتی فرم ثبت‌نام کنکور، داده‌ها و اطلاعات مختلفی رو از ما می‌گیرن. حجم و سرعت رشد این داده‌ها اونقدر زیاده که باعث شده چیزی به نام «کلان داده» متولد بشه. که روی انتخاب‌ها و تحلیل رفتار ما تاثیر گذاشته.

نویسنده: شیرین شاطرزاده

در اپیزود ۳ پادکست بی‌پلاس خلاصه کتاب همه دروغ می‌گویند رو شنیدیم. ست استیونز دیویدویتس نویسنده کتاب می‌گفت داده‌هایی که ما با فعالیت آنلاین تولید می‌کنیم، از جمله صادقانه‌ترین رفتارهای ما هستن، در ادامه می‌خونیم که داده چیه و کلان داده چقدر و چطور روی زندگیمون اثر می‌ذاره.

کلان داده چیست؟ از داده تا کلان داده

کلان داده از اسمش مشخصه که یعنی داده‌های خیلی زیاد. اما به چی می‌گیم داده؟ اصلا هر مدل اطلاعاتی رو در هر سطحی میشه به عنوان داده تعریف کرد؟ مثلا غذایی که امروز خوردیم یا اینکه چه تعداد دوست صمیمی داریم، یا از چه مدل گوش استفاده می‌کنیم یا مردم سریلانکا چند ساعت از عمرشون رو در ترافیک می‌گذرونن؟ جواب اینه که بله همه‌ی اینها داده هستن.

با اختراع اینترنت در دهه ۹۰ میلادی این روند جمع‌آوری داده تغییر کرد. حالا دیگه اطلاعات به سرعت منتقل و پردازش می‌شن، و حجمشون هم در حال افزایشه.

اینجور بود که کم‌کم کلان داده متولد شد.

جمع‌آوری چقدر اطلاعات ما رو به کلان داده می‌رسونه؟

وقتی می‌گیم کلان داده، یعنی داده‌های خیلی زیاد و متنوعی که خیلی سریع رشد می‌کنن و نمی‌تونیم با روش‌های معمولی پردازششون کنیم. برای اینکه تصویری از مقدار کلان داده داشته باشیم، یک آیپد ایر با ضخامت تقریبی ۰/۷ سانتی‌متر و ظرفیت ۱۲۸ گیگابایت رو در نظر بگیرید. پیش‌بینی میشه در سال ۲۰۲۵،‌ حجم کل داده‌های ما ۱۲۵ زتابایت باشه که هر زتابایت میشه یک میلیارد گیگابایت. اگه این حجم رو می‌خواستیم در آیپد ایر جا بدیم و آیپد ایرهای استفاده‌شده رو روی هم می‌ذاشتیم، ستونی به وجود می‌اومد ارتفاعش ۲۶ برابر فاصله زمین تا ماه بود.

اما ما الان از این حجم داده‌ای که داریم خوب و کامل استفاده نمی‌کنیم. در زمینه‌های مختلف شروع کردیم به استفاده از کلان داده، اما استفاده‌های امروز در مقایسه با پتانسیل این داده‌ها هنوز زیاد نیست. یعنی ما تواناییمون در جمع‌آوری داده‌ها خیلی رشد کرده اما در استفاده ازشون هنوز نه اون قدر.

کلان داده چه کمکی به ما می‌کنه؟

ست استیونز دیویدویتس نویسنده کتاب همه دروغ می‌گویند معتقده مردم با گوگل خیلی صادق‌تر از بقیه هستن. همین صداقت باعث میشه داده‌هایی که گوگل جمع‌آوری میکنه به نسبت بقیه داده‌هایی که از نظرسنجی به دست میاد، به واقعیت بیشتر نزدیک باشه و بیشتر بشه بهش تکیه کرد.

مثلا یکی از مشکلاتی که کشورها همیشه باهاش درگیرن، اپیدمی بیماری‌هایی مثل آنفوانزاست. معمولا ما زمانی خبردار می‌شیم اپیدمی رخ داده که دیگه دیر شده و بیماری در جامعه پخش شده. یکی از کلان داده‌هایی که اینجا به ما کمک می‌کنه، میزان سرچیه که مردم در گوگل درباره علائم آنفولانزا انجام می‌دن. کلان داده بعدی، میزان فروش داروهای آنفلوانزاست. در صورتی که اگر پرسشنامه‌ای درباره میزان شیوع بیماری پخش بشه، ممکنه خیلی از مردم بگن که بیمار نیستن چون می‌ترسن با اعلام کردنش به هر دلیلی ضرر کنن.

از کلان داده‌ها در مسائل و تصمیم‌گیری‌های سیاسی هم استفاده میشه. مثلا در کلمبیا از اطلاعات کلان داده برای بررسی صحت اطلاعات یک نظرسنجی سیاسی استفاده کردند. ماجرا این بود که بین دولت مرکزی و فارک (نیروهای مسلح انقلابی کلمبیا) درگیری‌های ادامه‌داری پیش می‌آمد و بعضی از روستاها برای دوره‌هایی در تصرف کامل نیروهای فارک قرار می‌گرفت. این روند ادامه داشت تا زمانی که دولت مرکزی و فارک پای میز مذاکره نشستند و به توافق اولیه‌ای برای صلح رسیدند. دولت می‌خواست نظر مردم رو درباره‌ی روند مذاکرات صلح بدونه. برای همین نظرسنجی انجام داد. بعد یک موسسه‌ی پژوهشی نتایج این نظرسنجی رو با اطلاعاتی که در شبکه‌های اجتماعی و اخبار و رسانه‌ها منتشر می‌شد مقایسه کرد تا ببینه چقدر هم‌خوان هستند. نتیجه اختلاف معنی‌داری داشت.

اگر کنجکاوین که بدونین چرا توی نظرسنجی مردم نظر واقعیشون رو نمیگن خلاصه کتاب حقایق نهان، دروغ‌های عیان رو بشنوید.

حقایق نهان، دروغ‌های عیان

آیا کلان داده می‌تونه به ما آسیب برسونه؟

امیدی هست به آینده‌ای که در اون از کلان داده برای حل مشکلات کلان استفاده کنیم. اما ما می‌دونیم داده علاوه بر روی مثبت، یک روی منفی هم داره. این که چه کاربردی داشته باشه بستگی داره به این که چه کسی و با چه هدفی ازش استفاده می‌کنه. بعدا بیشتر از این میگم که استفاده از کلان داده‌ها چه پیامدهای غیر منتظره‌ای داره.

حالا برگردیم به پرسش اول آیا کلان داده می‌تونه زنگی ما رو تغییر بده؟ جواب اینه که بله می‌تونه. اما در آینده اثرگذاری کلان داده روی زندگی ما خیلی بیشتر، پررنگ‌تر و وسیع‌تر میشه.