ما هر روز بر اساس شواهد دم دستی تصمیم می‌گیریم. توی دو راهی‌ها قضاوتی می‌کنیم دربارهی مسیرهایی که مقابلمونه، یک مسیر رو انتخاب می‌کنیم و می‌ریم جلو. یه مهارتی که این جور جاها به کارمون می‌آد مهارت تفکر نقادانه‌اس. یعنی مهارت تفکر مستدل و تیزبینانه‌ای درباره اینکه چرا و چگونه اطلاعات رو باور کنیم، تحلیل کنیم و بر اساس تحلیلش عمل کنیم.
این مهارت درواقع یک فرآیند شناختیه که خوبه خودمون رو توش قوی کنیم.
این مطلب رو توی نامه‌ی ۴۶ پادکست بی‌پلاس فرستاده بودیم و الان یه خلاصه‌ای ازش رو منتشر می‌کنیم.
نویسنده: آمنه محمدی
تفکر نقادانه می‌تونه حالمون رو خوش کنه؟
محققانی هستند که به این سوال جواب مثبت می‌دن. چهار دلیل هم دارن برای جواب مثبتشون
- تفکر نقادانه باعث میشه احساس استقلال و خودكفايی رو تجربه کنیم.
- تفکر نقادانه باعث میشه احساس کنیم مسلطیم به محیط اطرافمون و توانـايی‌مون بـرای مـديريت زنـدگی و مقتضياتش بیشتر میشه.
- با این مهارت نسبت به تجربه‌های جدید پذیراتریم و برای همین هم امکان رشد بیشتری داریم.
- انعطاف‌پذيریمون هم بیشتر میشه. انگار که تفکر انتقادی یه سدی باشه جلوی خودمحـوری.
خلاصه اینکه مهارت‌های تفكر نقادانه با تاثير مثبتی که می‌ذاره روی “خود” و كمـكی که بـه رشـد فردی می‌کنه می‌تونه کمک کنه تا حالمون خوش بشه.
چطور میشه نقادانه و خلاق فکر کرد؟
بعضی آدم ها از قبل مهارت‌های تفکر انتقادی‌شون رو به خوبی رشد دادند. مثل کسایی که کنجکاوند و یا کسایی که همیشه ایده‌های جدید دارن. اما اگر از قبل هم این مهارت رو تقویت نکردیم دیر نیست. تفکر انتقادی مجموعه مهارتیه که میشه توسعه داد.
یک فرایند کلاسیک تفکر انتقادی پنج مرحله‌ای هست که خیلی جالبه.
- مرحله اول: مشکل یا مسئله رو روشن تعریف کنیم.
- مرحله دو، اطلاعاتی رو جمع کنیم که کمک می‌کنه گزینه‌های موجود رو ارزیابی کنیم.
- مرحله سه، سوال‌های مهم رو از خودمون بپرسیم. اگر مطمئن نیستین چه سوال‌های مهمه با اینا شروع کنین با چه کسی؟ چی؟ کجا؟ چه زمانی؟ و چرا؟ بعد با پرسیدن “چگونه” کار رو تموم کنید. خوبه دنبال عواقب ناخواسته بالقوه هم باشیم.
- مرحله چهار تمام اطلاعات رو با دقت و با یک نگاه بدبینانه بررسی کنیم و ازشون کمک بگیریم برای جواب دادن به پرسش‌های قبلی.
- پنج، همیشه حواسمون به متفکران منتقد که دیدگاه مخالفی دارند هم باشه. این‌کار کمک می‌کنه تا در منطق خودمون خلاها رو پیدا کنیم.
تفکر نقادانه همیشه ممکن نیست
راستش تقریبا غیر ممکنه که بتونیم همیشه تفکر نقادانه داشته باشیم. چون تفکر انتقادی تنها یک ابزاره که میشه ازش گاهی استفاده کنیم و گاهی هم نه! این طبیعیه که بعضی وقت‌ها تصمیم‌هایی بگیریم که مناسب‌ترین نباشند، اشتباهاتی بکنیم که به حل مسئله منجر نشن یا انتخابی کنیم که به نفع‌مون نباشه.
خلاصه مجبور نیستیم همیشه و در مورد هر چیزی منتقدانه فکر کنیم. در زندگی گاهی وقت‌ها ممکنه دچار لغزش‌هایی در تفسیرها و تعبیرهامون بشیم. اینکه همیشه نتونیم تفکر نقادانه داشته باشیم مهم نیست. چیزی که مهمه اینه که این لغزش‌هامون رو بشناسیم و در آینده کم‌ترشون بکنیم. یاد گرفتن از اشتباهات چیز مهمیه که نباید فراموشش کنیم.
کدوم کتاب بی‌پلاس از تفکر انتقادی حرف می‌زد؟
چگونه کتاب بخوانیم از مورتیمر آدلر که توی اپیزود ۳۹ پادکست بی‌پلاس خلاصه‌اش رو شنیدیم. آدلر نظر جالبی در مورد آموزش و تفکر انتقادی داشت. معتقد بود فقط کافیه که نظام آموزشی دانش آموزان رو ملزم کنه که فکر کنند، به چیزی که تدریس میشه فکر کنند، همین. تعلیماتی که نتونند این کار رو انجام بدن چیزی جز تلقین نیستن. یعنی اگر یادگیری شامل تفکر نباشه، فقط به خاطر سپردن حقایقیه که درست درک نشدن. در نتیجه باعث شکل گیری نظرات میشه ولی کمکی به دانش و درک واقعی دنیا نمی‌کنه. برای همین از بهترین مهارت‌هایی که می‌تونیم توی خودمون تقویت کنیم مهارت تفکر انتقادیه. هم کمک می‌کنه تا آدم بهتری برای خودمون باشیم و هم توی روابطمون با دیگران.
چند پیشنهاد:
اگر دوست دارین مطالب تکمیلی رو دربارهی اپیزودهای پادکست براتون بفرستیم عضو خبرنامه‌ی پادکست بی‌پلاس بشین. ما شنبه‌ها یک هفته درمیون خبرنامه‌ی جدید می‌فرستیم.
توی اپیزود چگونه کتاب بخوانیم اشاره‌ای شد به کتاب راهنمای تفکر نقادانه که کتاب ساده و خوبیه برای شروع مسیر نقادانه فکر کردن.
برای نوشتن این مطلب از منابع زیر استفاده کردم:
چرا تفکر انتقادی مهمه؟
مورتیمر آدلر به ما می‌گوید که چرا برنامه‌های تفکر انتقادی کار نمی‌کنند
چطور خلاقیت باعث سلامت روانمان می‌شود
تفکر انتقادی و تجربه‌ی روابط اجتماعی بهتر
در بررسی استدلال‌ها مخصوصاً در یک موضوع مناقشه برانگیز لازم است به قضاوت‌ها و پیش‌فرض‌های ارزشی گویندگان هم توجه کنیم. بیشتر بخوانید
آخر اپیزود ۳۹ بی‌پلاس یعنی چطور کتاب بخونیم، کتابی رو معرفی کردیم به اسم راهنمای تفکر نقادانه. اگه اون اپیزود بیشتر بخوانید
چرا باید به دنبال پیدا کردن خطاها و نقص‌ها در استدلال‌ها باشیم؟ چه راهکارهایی را برای انجام یک نقد خوب بیشتر بخوانید
سلام من پادکست چطوری کتاب بخونم را چندین مرتبه گوش دادم خیلی عالی بود ممنونم
هم مطالب عالی بود و هم به خوبی بیان میشد وجذاب و گیرا بود
مانا و پرتوان باشید